Altrecht Psychosomatiek Eikenboom

Altrecht

Altrecht Psychosomatiek Eikenboom is gespecialiseerd in de behandeling van mensen die jarenlang tobben met (ernstige) lichamelijke klachten, waarbij soms duidelijk is wat er met het lichaam aan de hand is maar soms ook niet. De klachten leiden tot ernstige fysieke en sociale beperkingen en gaan vaak samen met psychische klachten.

Hoofd- en sublocatie

Vrijbaan 2
3705 WC Zeist

Voortgang 4
3705 WB Zeist

Telefoon

Leeftijdscategorie
19-25 jaar
26-64 jaar
> 65 jaar
Beschrijving

Eikenboom is gespecialiseerd in ambulante en klinische behandeling van (jong) volwassenen met ernstige en/of complexe aanhoudende klachten (ALK), zoals somatisch-symptoomstoornis en conversiestoornis. De patiëntenpopulatie heeft langdurig bestaande, meervoudige lichamelijke klachten, ernstige fysieke en sociale beperkingen en een hoge mate van comorbide psychiatrische en somatische stoornissen.
 

Contra-indicaties

De behandeling richt zich niet op patiënten met de primaire stoornis, ziekteangststoornis, morfodysfore stoornis en nagebootste stoornis, omdat bij deze stoornissen de nadruk ligt op angst, preoccupatie of nabootsing zonder lichamelijke symptomen (of met milde lichamelijke symptomen).

Hoe wordt bepaald of een patiënt in aanmerking komt?

Om te bepalen of een patiënt voor behandeling in aanmerking komt gelden de volgende criteria:

  • Langdurige en meervoudige symptomen
  • Ernstige beperkingen in het functioneren (ADL, sociaal, werk)
  • Psychiatrische comorbiditeit zoals persoonlijkheidsstoornissen
  • Somatische aandoeningen
  • Onvoldoende effect van voorgaande behandeling in de basis en/of specialistische GGZ en/of somatische zorg; complicaties en iatrogene schade; moeizame communicatie en overeenstemming in hulpverleningsrelaties.
DSM V classificatie

Somatisch-symptoomstoornis, conversiestoornis

Waar bestaat de diagnostiek uit?

De informatie van de verwijzer over de voortrajecten en onderzoeken die de patiënt heeft ondergaan worden bestudeerd, zoals het huisartsenjournaal van de afgelopen drie jaar en alle specialistenbrieven (van zowel somatische zorgtrajecten en onderzoeken als van de ggz). Daarna vinden een of meerdere gesprekken met de patiënt plaats met verschillende typen behandelaren. De diagnostiek is multidisciplinair en bestaat uit psychiatrisch onderzoek en lichamelijk onderzoek. Afhankelijk van het vervolgtraject vindt er aanvullende (psycho-)diagnostiek plaats.

De patiënt wordt in eerste instantie gezien door de casemanager en regiebehandelaar (GZ-psycholoog, klinisch psycholoog, psychiater) en door een somatisch arts. Vervolgens wordt in het multidisciplinair overleg (MDO) besloten welke behandeling geïndiceerd is, of dat nader onderzoek  noodzakelijk is om te komen tot een goed advies voor behandeling (binnen of buiten Psychosomatiek Eikenboom).

Hoe onderscheidt dit zich van reguliere diagnostiek?

Er wordt gebruik gemaakt van brede diagnostiek op zowel somatisch als psychiatrisch vlak. Patiënten worden (op indicatie) gezien door psychologen, psychiaters en somatisch artsen om de diagnostiek volledig te krijgen en een geïntegreerde conclusie te trekken. Daarbij wordt alle informatie omtrent eerder onderzoek en behandeling bestudeerd om te komen tot goede diagnostiek en vervolgadvies.

Hoe intensief is deze voor de patient?

Op de eerste diagnostiekdag is er sprake van 2 (of 3) gesprekken van ieder een uur, met tussendoor een pauze. Eén van de gesprekken vindt plaats met een arts die ook een beperkt lichamelijk onderzoek zal uitvoeren. Vervolgens vindt terugkoppeling plaats van de conclusie (vaak telefonisch) of wordt een patiënt uitgenodigd voor nader onderzoek. Er wordt naar gestreefd het gehele traject van diagnostiek en advies binnen enkele weken af te ronden. Indien er nader overleg met de verwijzer nodig is wordt dit soms niet gehaald.

Welke instrumenten worden er gebruikt bij diagnostiek?

SCID-5, verder afhankelijk van vraagstelling

Behandeling
Ambulant
Deeltijdbehandeling
Klinisch (open)
Beschrijving

Altrecht Psychosomatiek heeft twee locaties: Zeist en Woerden. De kliniek bevindt zich in Zeist. De driedaagse deeltijd vindt ook plaats in Zeist.
Zowel in Zeist als Woerden vindt ambulante behandeling plaats (individueel en in groepsverband). Het ambulante aanbod is goed bereikbaar voor patiënten uit de regio Utrecht, Amsterdam, Gouda en Den Haag. Voor ambulante behandeling houden we bij voorkeur een reisafstand van maximaal ca. 70 km enkele reis aan.

 

Naam en beschrijving
Lichaams Mentalisatie Bevorderende Therapie (L-MBT)
Doelgroep

Patiënten met ernstige somatische symptoomstoornissen (ESS)
en comorbide persoonlijkheidsproblematiek.

 

Methodiek

Lichaamsgerichte Mentalisatie Bevorderende Therapie (L-MBT) is een transdiagnostisch behandelmodel dat breed inzetbaar is wanneer patiënten met ESS gebrekkig blijken te mentaliseren. Uit onderzoek is herhaaldelijk gebleken dat patiënten met ESS moeite hebben met lichaamsmentalisatie. Patiënten met ESS nemen emoties en lichaamssignalen selectief waar en hebben moeite met het herkennen en benoemen hiervan. In termen van mentaliseren hebben patiënten met ESS vooral moeite met het affectief en cognitief integreren van emotionele gebeurtenissen en de lichaamssensaties die daarbij horen. Verondersteld wordt dat een tekort in het vermogen tot lichaamsmentaliseren een belangrijke instandhoudende factor is voor de aanwezige klachten. De interventies bij L-MBT zijn veelal lichaamsgericht, waardoor patiënten leren lichaamssignalen van zichzelf en anderen te (h)erkennen en verdragen en verbinding te ervaren met innerlijke ervaringen zoals emoties, gedachten, herinneringen, intenties, verlangens.

 

Beoogde effecten

L-MBT richt zich op het vergroten van het bewustzijn van lichamelijke sensaties en de integratie ervan met psychische functies zoals denken, betekenis verlenen, voelen of herinneren. Het doel van L-MBT is dat patiënten met ESS leren mentaliseren over hun lichaamssignalen en de bijbehorende innerlijke ervaringen. Het uitgangspunt van L-MBT is dat lichaamsgericht mentaliseren in de veilige nabijheid van een therapeut stressreducerend werkt waardoor kwaliteit van leven verbetert.

 

Effectiviteitsonderzoek

Stap 1: onderzocht wordt in hoeverre er sprake is van een vermindering van klachten en een verbetering van kwaliteit van leven na afronding van de L-MBT groep. Als uitkomstmaten worden hiervoor de standaard ROM-lijsten gebruikt.
Stap 2: een observationeel longitudinaal onderzoek waarbij onderzocht wordt of het mentaliserend vermogen en lichaamsbewustzijn toeneemt bij patiënten in een intensieve behandeling bij Eikenboom Psychosomatiek.

 

Naam en beschrijving
Voortraject klinische behandeling meest kwetsbare doelgroep
Doelgroep

Patiënten met ernstige en complexe somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen (SSEVS) voor wie de behandelmogelijkheden in de eigen regio zijn uitgeput en die onvoldoende belastbaar zijn om aan behandeling te kunnen deelnemen.

 

Methodiek

Een voortraject waarin per patiënt op maat wordt besproken hoe behandelbelemmeringen kunnen worden aangepakt, om veranderingsgerichte, klinische behandeling binnen Eikenboom alsnog mogelijk te maken.

Beoogde effecten

Met het screenen op behandelbelemmeringen en op indicatie aanbieden van een voortraject worden patiënten bij wie behandelmogelijkheden zijn uitgeput in staat gesteld alsnog behandelperspectief te ontwikkelen.

Effectiviteitsonderzoek

Observationeel niet-gecontroleerd beschrijvend onderzoek in de vorm van een casestudie/multiple case-design.

Uitstroomcriteria

Altrecht Psychosomatiek Eikenboom hanteert de volgende, deels overlappende, uitstroomcriteria om de behandeling af te sluiten:

  • Behandeldoelen zijn bereikt
  • Geheel of gedeeltelijk herstel, patiënt heeft geen hulpvraag meer
  • Verbetering kwaliteit van leven, klachten en beperkingen zijn grotendeels in remissie
  • Zeer gedeeltelijk herstel, maar geen motivatie en/of aanknopingspunten voor behandeling meer
  • Er is geen hoogspecialistische zorgvraag meer; behandeling/begeleiding kan worden voortgezet bij reguliere S-GGZ, B-GGZ of POH-GGZ
  • Door verandering van het diagnostisch beeld is voortzetting van behandeling bij een andere zorgeenheid of instelling geïndiceerd.

Dit wordt vastgesteld op basis van vragenlijsten en de evaluatie van het behandelplan.

Waar worden patiënten naar door- of terugverwezen?

Patiënten worden door- of terugverwezen naar de specialistische of basis-ggz binnen hun eigen regio, (psychosomatisch) fysiotherapeut, POH-GGz of huisarts, afhankelijk van nog bestaande zorgvraag.

Is er een terugval aanbod?

Er wordt voor afsluiting een terugvalpreventieplan gemaakt waar in de eigen regio gebruik gemaakt van kan worden, zo nodig met consultatie vanuit de Eikenboom. Indien nodig kan een patiënt opnieuw verwezen worden voor advies of behandeling

Hoe wordt een second opinion aangevraagd?

Een second opinion is de herbeoordeling van een zorgvraag en het bijbehorend advies door een andere zorgaanbieder dan die waarbij de patiënt al een diagnose heeft. De patiënt doet hiertoe een specifiek verzoek tot second opinion.
Om een second opinion goed te verzorgen is meestal diagnostiek noodzakelijk. De verwijzer zet de vraag om second opinion dan ook vaak om in verzoek om diagnostiek en advies bij vermoeden van somatisch- symptoomstoornis en verzoek om behandeladvies.

Specialisatie

drs. C.J. (Kees-Jan) van der Boom, klinisch psycholoog-psychotherapeut

dr. M.M. (Myriam) Lipovsky, internist/psychotherapeut

drs. C.H. (Stanneke) Lunter, psychiater

drs. M. (Mirte) Hulscher-Ruks, psychiater

 

Contactgegevens

Tel: (030) 696 56 00 - zaeikenboom@altrecht.nl

Consultatie en adviesmogelijkheden voor verwijzers

Altrecht Psychosomatiek Eikenboom biedt diverse vormen van consultatie en advies aan verwijzers:

  1. Telefonisch advies en consultatie aan behandelaars in de specialistische GGz, een ziekenhuis of aan revalidatie-artsen of huisartsen. Het betreft patiënten die op het moment van de consultatie/advies niet zijn ingeschreven bij Altrecht. Altrecht Psychosomatiek is hiervoor bereikbaar via het secretariaat: (030) 696 56 00
  2. Vaste consultatie-afspraken: Met diverse zorgaanbieders (revalidatiezorg) heeft Altrecht Psychosomatiek Eikenboom vaste afspraken voor het doen van consultaties, deels met en deels zonder de patiënt.
  3. Consultatieteam: Dit team verricht consultaties en adviezen (intercollegiaal advies waarbij de patiënt soms wel en soms niet zelf gezien wordt) op locatie van de (externe) zorgaanbieder. Het gaat daarbij om het onderzoeken van (mogelijkheden voor) nadere diagnostiek en/of behandeling. Tevens worden houdings- en bejegeningsadviezen gegeven aan de behandelaren ter plaatse. Het gaat in grote lijnen om:
    1. Vastgelopen zorgsituatie bij patiënten met complexe en ernstige ALK, vaak in combinatie met forse somatische comorbiditeit (of zelfs invaliditeit);
    2. Ernstige problematiek waar de benodigde expertise, kennis, ervaring en/of behandelfaciliteiten voor de zorgvraag niet aanwezig zijn, en waarbij ingeschat wordt dat een reguliere diagnostiek op locatie Altrecht Psychosomatiek Eikenboom zónder de aanwezigheid van de betreffende behandelaren (huisartsen, vaak in combinatie net specialistische GGz en thuiszorg) niet leidt tot een goede verheldering van de zorgvraag. In deze zeer complexe situaties (vaak bedgebonden patiënten) wordt out-reachende zorg geboden (in het hele land) en wordt consultatie/advies ter plaatse (door het hele land) geboden.
Hoe doen we dit?

Het verzoek om consultatie komt binnen via de zorgadministratie. Al naar gelang de vraag wordt door de zorgadministratie doorgeschakeld naar, dan wel een terugbelafspraak gemaakt met: regiebehandelaren, somatisch artsen en psychiaters.

Beschrijving doelstelling zorgaanbod

Het doel van Altrecht Psychosomatiek Eikenboom is het verbeteren van gezondheid, autonoom functioneren en kwaliteit van leven.

Beschrijving klinische effecten van het zorgaanbod

Rondom start en eind van de behandelvormen van Eikenboom (bijvoorbeeld de kliniek en driedaagse deeltijdbehandeling) worden metingen met generieke en stoornis specifieke vragenlijsten gedaan. Bij de laatste meting (patiënt verlaat Eikenboom) wordt tevens de CQI (Consumer Quality Index) afgenomen (de ambulante en de klinische versie) om de ervaring van patiënten in beeld te brengen.
Bij de evaluatie van het zorgaanbod en de keuzes voor aanpassingen van het behandelprogramma worden de uitkomsten uit ROM en wetenschappelijk onderzoek  betrokken.

 

Met welk instrument worden de effecten gemeten

Bij Altrecht Eikenboom worden de volgende instrumenten gebruikt:

  • Patient Health Questionnaire PHQ-15
  • Brief Symptom Inventory (BSI). Deze meet lichamelijke, angst en depressie klachten
  • Acceptance and action Questionnaire (AAQ-II)
  • Rand36. Deze meet de algemene gezondheid gerelateerd aan kwaliteit van leven

 

Met welke frequentie

Eens per drie maanden

Hoe wordt de zorg door de patiënt en/of naaste ervaren?

Uit spiegelgesprekken met patiënten en familietevredenheidsonderzoek blijkt dat patiënten positief zijn over de behandeling bij Eikenboom. De behandeling is effectief (in tegenstelling tot behandelingen die de patiënten eerder elders kregen in de reguliere specialistische ggz), patiënten voelen dat de behandelaren náást hen staan, ze voelen zich begrepen. Patiënten ervaren dat ze regie hebben over de behandeling, ze bereiden hun eigen behandelplanbespreking voor en zijn aanwezig bij de bespreking, samen met een naaste. De manier waarop naasten worden betrokken en geïnformeerd ervaren patiënten als zeer positief. Patiënten geven aan dat dit van invloed is op de effectiviteit van de behandeling.

Rapportcijfer conform CQ index

In 2020 waardeerden de patiënten de behandeling met gemiddeld het cijfer 7,4.

Naam
prof. dr.
R.
(Rinie)
Geenen
Specialisatie

Psychologie van de patiëntgestuurde zorg

Contactgegevens
Naam
dr.
J.
(Jan)
Houtveen
Specialisatie

Psycholoog en senior onderzoeker

Contactgegevens
Naam
dr.
H.
(Hanneke)
Kalisvaart
Specialisatie

Psychomotorisch therapeut en senior onderzoeker

Contactgegevens
Naam
dr.
L.
(Lindsey)
Ossewaarde
Specialisatie

Klinisch psycholoog en senior onderzoeker

Contactgegevens
Beschrijving onderzoek

Somatosensorische processen bij patiënten met een somatisch-symptoomstoornis:

  1. Somatosensory processes in persistent physical symptoms: a systematic review (review)
  2. Body ownership and proprioception in somatic symptom disorder (experimentele studie)
  3. Affective touch and tactile biography in somatic symptom disorder (experimentele studie)
  4. Interoceptive accuracy, sensibility and metacognitive awareness in somatic symptom disorder (experimentele studie)

 

Naam hoofdonderzoeker
Kees Jan van der Boom
Beschrijving onderzoek

Individuele behandeldoelen en de invloed die affect-regulatiesystemen (bedreigingen, kalmeringen en drijfveren) op de ernst van somatische symptomen hebben:

  1. Voorspellers van reactie op psychologische behandeling in somatoforme stoornis en somatisch-symptoomstoornis: een meta-analyse
  2. Bedreigingen en kalmeerders bij patiënten met aanhoudende somatische symptomen: een concept-mapping studie (deel 1) en factoranalytische studie (deel 2)
  3. Behandeldoelen en factoren die het behalen van doelen beïnvloeden bij patiënten met een somatisch-symptoomstoornis volgens het perspectief van clinici (deel 1) en patiënten (deel 2): een concept mapping studie

 

Naam hoofdonderzoeker
Kim Hijne
Auteur(s)
Houtveen, J.H., de Vroege, L., van Eck van der Sluijs, J.F., Elfeddali, I., Videler, A.C., Lunter, C.H. Kop, W.J., Geenen, R.
Tijdschrift
Tijdschrift voor Psychiatrie
Auteur(s)
Hijne K, van Eck van der Sluijs JF, van Broeckhuysen-Kloth SAM, Lucassen PLBJ, Reinders M, Tak LM, Gerritsen L, Geenen R. J
Tijdschrift
Psychosom Res
Datum
23-12-2021
Auteur(s)
Kalisvaart, H., van Broeckhuysen-Kloth, S.A.M., van Busschbach, J., Geenen, R
Tijdschrift
Physiotherapy Theory and Practice
Datum
10-07-2020
Beschrijving

Eikenboom heeft een scholingsaanbod voor professionals op het gebied van ernstige ALK, zoals trainingen over lichaamsgericht mentaliseren, ALK en persoonlijkheidsproblematiek en Acceptance en Commitment Therapy bij ALK; zie de website van Psychosomatiek Eikenboom. De cursussen kunnen ook incompany worden verzorgd; scholing/supervisie op maat is eveneens mogelijk. Voor meer informatie hierover kunt u contact opnemen met EikenboomTraining@altrecht.nl.

Medewerkers  van Eikenboom verzorgen regelmatig lezingen voor vakgenoten in binnen- en buitenland.

Titel presentatie
Picturing disturbed body experience: A comparison of body drawings in somatoform disorder and a general population sample
Naam professional
H. Kalisvaart
Naam en plaats congres
European Association of Psychosomatic Medicine (EAPM), virtual conference

Ervaring van patiënten/naasten

Ria heeft sinds haar 24e spierverkrampingen in haar nek en schouders.

Ria: "Ik was ervan overtuigd dat mijn familie dacht dat ik een aanstelster was. Hoe bevrijdend was het, toen zij (met mij) gingen begrijpen hoe het in elkaar zat!"

Ria (lerares Engels): "Vanaf mijn 24e heb ik regelmatig spierverkrampingen in mijn nek en schouders, maar deze klachten werden drie jaar geleden fors erger, mijn nek trok zó naar links dat ik niet meer kon werken. Ondanks het inschakelen van achtereenvolgens twee neurologen, drie fysiotherapeuten, een cesartherapeut, een homeopaat, twee psychiaters en twee ambulante psychotherapieën (Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction), knapte ik niet op en ook met medicatie werd het steeds erger. Ik werd hopelozer en angstiger, vertrouwde de hulpverlening niet meer, maar ook mijn broer en zus ontweek ik. Ik dacht dat ze me een zeur vonden, omdat er geen duidelijke diagnose was."
Uiteindelijk komt Ria via de revalidatiearts terecht bij Altrecht Psychosomatiek. Bij een observatieopname van 4 weken valt het alle teamleden op dat Ria erg gespannen is, zich afzijdig houdt van de groep en de klachten waarschijnlijk door een combinatie van factoren in stand wordt gehouden. Daarom komt Ria, gedurende een half jaar, drie dagen in de week in behandeling. Ria: "In de eerste weken namen mijn problemen zó toe, dat mijn hoofd permanent mijn linkerschouder raakte en ik niet langer dan vijftien minuten kon zitten. Daar kreeg ik een groot schuldgevoel van, maar langzaam maar zeker, dankzij de grote diversiteit aan therapieën (sociotherapie, groepseducatie, groepstherapie, psychosomatische fysiotherapie, psychomotore therapie, kunstzinnige therapie, medisch-somatische begeleiding, systeembegeleiding, individuele steunende verpleegkundige en maatschappelijke begeleiding) kwam er een doorbraak in mijn behandeling toen ik ontdekte dat het 'onveilig voelen' de basis was van mijn lichamelijke spanningen. Bang voor een klap van mijn vader heb ik 'mijn hoofd afwenden' onbewust tot een automatisme gemaakt wanneer ik met problemen geconfronteerd word. Terugkijkend kwam ik – na drie en een halve maand behandeling- echt in de lift, toen er een gesprek met mijn broer en zus mogelijk was. Ik voelde me serieus genomen." Vanaf dan beseft Ria beter wat ze zowel lichamelijk als emotioneel ervaart, ze vertelt meer, waardoor de arts van de afdeling haar beter kan helpen, zowel bij het leren herkennen van spanning als bij herstel van de bloeddruk en andere lichamelijke klachten.

Terugkijkend stelt Ria: "Er zit weer beweging in mijn nek. Ik ben nog steeds die onzekere, perfectionistische Ria. Maar ik heb hier geleerd dat dit mag, het is niet gek. De driedaagse deeltijdbehandeling bracht me niet alleen fysiek herstel, maar ook psychische verbetering en verbeterde familierelaties. Ik was na de zes maanden bij Altrecht in staat om de behandeling in mijn eigen regio voor te zetten, naast de deelname aan de tweewekelijkse poliklinische nazorggroep."

Marie leerde naar haar eigen lichaam te luisteren

Marie: "Over mijn grenzen gaan blijft een valkuil, eentje waar ik vroeger automatisch intrapte maar nu heb ik een keuze."

Veel patiënten van Altrecht Psychosomatiek Eikenboom kwamen in de problemen door het blijvend negeren van signalen: ze blijven zich inspannen ondanks protesten van lichaam en geest. Zo ook Marie, een 47-jarige verpleegkundige, die bij ons in behandeling kwam vanwege chronische vermoeidheid, rugpijn en buikkrampen.

Marie: "Zowel als kind, als later in mijn eigen gezin ben ik altijd gericht geweest op de gezondheidsproblemen van anderen. Zelfs in die mate, dat ik er ook mijn werk van maakte. Ik heb erg veel voldoening van mijn werk als verpleegkundige. Maar negen jaar geleden volgden een aantal vervelende dingen elkaar op en werden mijn vermoeidheidsklachten en pijnklachten zó erg, dat ik niet meer kon werken. Een jarenlange tocht volgde langs psychologen, ergotherapeut, psychosomatische fysiotherapeut en alternatieve therapieën zoals accupunctuur, aromatherapie en reiki. Uiteindelijk viel in de behandeling bij Psychosomatiek Eikenboom het kwartje. Ik vond altijd: Liefde is alles geven. Ik moest echt leren dat je niets meer kunt geven als je zelf niet overeind blijft!"

Van oorsprong kwamen Maries klachten voort uit uitputting, maar zij herstelde niet vanwege de combinatie van lichamelijke, psychische en sociale factoren. Marie: "Ik moest echt leren om de signalen van mijn eigen lichaam serieus te nemen. Centraal in mijn behandeling stond het lichaamsgericht mentaliseren: het besef dat lichaamssignalen te maken kunnen hebben met innerlijke ervaringen. Aan het begin van de behandeling moest ik op vijf vaste momenten op de dag rust nemen, maar die energie zette ik direct weer om in het helpen van anderen, de lunch regelen op de afdeling, een medepatiënt in de rolstoel over het terrein duwen, er is altijd wat te doen op zo'n klinische afdeling. Ik moest echt ontdekken dat ik me vaak alleen voel en dat ik moest afrekenen met mijn overtuiging dat mijn lichaam een instrument is om anderen te helpen. Mijn lichaam geeft nu aan wanneer ik weer te ver ga: dan word ik moe en krijg ik overal pijn. Vroeger waren dat vervelende klachten, nu zijn het signalen waarop ik kan reageren. Het blijft een valkuil om te gaan rennen als anderen problemen hebben. Vroeger trapte ik er automatisch in, nu heb ik een keuze."

Back to top